HISTORIA SZTUKI ŚREDNIOWIECZNEJ - TERMINY

Objaśnianie terminologii, dotyczącej sztuki i kultury średniowiecza i Bizancjum jest elementem zaliczenia przedmiotu. 
Opracowanie pojęć (w ramach do pracy własnej studenta) należy oprzeć o treści wykładów oraz podanych opracowań słownikowo-encyklopedycznych. W miarę możliwości należy wykładnię uzupełnić o przykłady z zakresu sztuki / ikonografii].
Znajomość pojęć będzie weryfikowana w ramach ćwiczeń z historii sztuki średniowiecznej powszechnej.

 

Typy architektoniczne

baptysterium

donżon

kampanila

katholikon

kościół dwuchórowy

Norman castle keep

palatium (Pfals)

rotunda

Części budowli

ambit

apsyda

chór schodkowy (benedyktyński)

chór obejściowy

diakonikon

dormitorium

gdanisko

ecclesia exterior

ecclesia interior

kapitularz

kruchta

krypta

narteks (eso-, egzo-)

pastoforia (prothesis i diakonikon)

prezbiterium (i hierateion)

refektarz

prothesis

skevophylakion

transept

Westbau

Westwerk

wirydarz

Techniki i konstrukcje

alternacja podpór

biforium

fasada ekranowa / parawanowa

nawa i przęsło

pendentyw

przypora (szkarpa)

ryzalit (i pseudoryzalit)

system przechodzący

system przyporowo-odporowy

system wiązany

trikonchos

triforium

trompa

układ bazylikowy (i pseudobazylikowy)

układ halowy

Elementy i detale architektoniczne

archiwolta

fartuszek benedyktyński

filar wiązkowy

fryz arkadkowy

fryz kostkowy (szachownicowy)

galeria arkadkowa (Zwergengallerie, galeria karłowata)

gargulec

lektorium

leoni stilofori

maswerk

maska plująca labrami

nadproże

ościeża

pinakiel

pillier-cantonée

portal kolumnowo-schodkowy (kolumnowo-uskokowy)

portal prowansalski

pseudoprotiro

protiro

rozeta

spolia

statue-colonne

trumeau

tympanon

wimperga

żabki (czołganka)

Wyposażenie i wystrój wnętrz sakralnych na Zachodzie

antependium

lektorium

monstrancja wieżowa

pentaptyk

predella

relikwiarz

relikwiarz „mówiący“

relikwiarz architektoniczny

retabulum

stalle

stipes

świecznik kołowy

trybularz

tryptyk

Wyposażenie i wystrój wnętrz sakralnych na Wschodzie

acheiropoietoi

asteriskos

diskos

ikona

ikona kalendarzowa

ikonostas

klejma

polikandylion / polikandela

proskomidion / żertwiennik

ripidion

stauroteka

solea

synthron

templon

trapeza / priestoł

Kodykologia

bas-de-page

brewiarz

codex aureus

codex purpureus

drôlerie

ewangeliarz

ewangelistarz

floratura

godzinki

graduał

inicjał

kanony Euzebiusza

kodeks rękopiśmienny

martyrologion

menologion

mszał

„portret autorski”

psałterz

oprawa

typikon

wypustka marginalna

Złotnictwo

emalia

inkrustacja

kaboszon

granulacja

repusowanie (trybowanie)

Zjawiska artystyczne

Backsteingotik

corrente comasca

decorated style

Early English

gotyk płomienisty (flamboyant)

Norman style

Perpendicular style

protorenesans toskański

renesans karoliński

I system gotycki

II system gotyki

III system gotycki (rayonnant / gotyk promienisty)

MYŚLICIELE I LUDZIE KOŚCIOŁA

św. Ambroży

św. Bazyli Wielki

św. Bernard z Clairvaux

św. Bonawentura

św. Grzegorz Wielki

Euzebiusz z Cezarei

Focjusz

św. Jan Chryzostom

św. Jan Damasceński

Prokopiusz z Cezarei

św. Teodor Studyta

św. Tomasz z Akwinu

Terminy religijne Kościoła Wschodniego

arianizm

Filioque

monofizytyzm

nestorianizm

Pierwsze [Małe] Wejście

prosfora

Proskynesis

Prothesis / Proskomidia

Trishagion

Wielkie Wejście

 

 

HISTORIA SZTUKI ŚREDNIOWIECZNEJ - PUBLIKACJE ONLINE

O c h r o n a   D ó b r   K u l t u r y, I rok 1 st.

__________

Wykład, 90 godz.
P R O W A D Z Ą C Y: dr hab. Monika Jakubek-Raczkowska

Ćwiczenia, 30 (powszechna) + 30 (polska)  
P R O W A D Z Ą C Y: mgr Tomasz Kowalski, dr hab. Juliusz Raczkowski

 

 

---

---

Sztuka średniowiecza łacińskiego

ARTYKUŁY NAUKOWE I PUBLIKACJE DOSTĘPNE ON-LINE

Husband T., The art of illumnation: the Limbourg brothers and the Belles Heures of Jean de France, duke de Berry >>

Jarzewicz J., O dwóch niewielkich książkach... online>>

Jasiński K., Kielich płocki z pateną >>

Knapiński R., Rewindykowany kielich z patena ufundowany dla katedry płockiej.... >>

Nowiński J., Lapides vivi, Deus est lux, ecclesia est paradisus – kościół cysterski w średniowieczu nośnikiem znaczeń symbolicznych>>

Testard O., Le Porte Miegeville de Saint-Sernin a Touluse... >>

---

ARTYKUŁY NAUKOWE DOSTĘPNE W BAZIE JSTOR (z sieci UMK)

SZTUKA KAROLIŃSKA I OTTOŃSKA

Gaehde Joachim E, The Bible of San Paolo fuori le mura in Rome: Its Date and Its Relation to Charles the Bald [1966] >>
Otto Rita, Zur stilgeschichtlichen Stellung des Arnulf-Ciboriums und des Codex aureus aus St. Emmeram in Regensburg [1952] >>
Powell Katherine B., Observations on a Number of Liuthar Manuscripts [1971] >>

SZTUKA ROMAŃSKA

Conant Keneth J., The apse at Cluny [1932] >>
Buschhausen Helmut, The Klosterneuburg Altar of Nicholas of Verdun: Art, Theology and Politics [1974] >>
Denny Don, The Last Judgment Tympanum at Autun: Its Sources and Meaning [1982] >>
Denny Don,The Date of the Conques Last Judgment and Its Compositional Analogues [1984] >>
Forsyth Ilene, The Vita Apostolica and Romanesque Sculpture: Some Preliminary Observations [1986] >>
Hersey Carl K., The Church of Saint-Martin at Tours (903-1150) [1943] >>
Johnson Danielle, The Analysis of Romanesque Architectural Sculpture: Verifying the Steps of a Methodology [1989] >>
Kain Evelyn,The Marble Reliefs on the Façade of S. Zeno, Verona [1981] >>
Kenaan-Kedar Nurith, The Margins of Society in Marginal Romanesque Sculpture [1992] >>
McAleer Philip, Romanesque England and the Development of the Façade Harmonique [1984] >>
Nilgen Ursula, Theologisches Konzept und Bildorganisation im Evangeliar Heinrichs des Löwen [1989] >>
Sauerländer Willibald, Über die Komposition des Weltgerichts-Tympanons in Autun [1966] >>
Sauerländer Willibald, Spätstaufische Skulpturen in Sachsen und Thüringen. Überlegungen zum Stand der Forschung >>
Schaefer Herwin, The Origin of the Two-Tower Façade in Romanesque Architecture [1945] >>
Westermann-Angerhausen Hiltrud, Spolie und Umfeld in Egberts Trier [1987] >>
Werckmeister O.K., Cluny III and the Pilgrimage to Santiago de Compostela [1988] >>
Zarnecki Georg, Germanic Animal Motifs in Romanesque Sculpture [1990] >>

SZTUKA GOTYCKA

Bath Michael, Imperial renovatio Symbolism in the "Très riches heures" [1987] >>
Beer E.S., Gothic: Origin and Diffusion of the Term; The Idea of Style in Architecture [1948] >>
Boockmann Hartmut, Bemerkungen zu den nicht polychromierten Holzbildwerken des ausgehenden Mittelalters [1994] >>
Cahn Walter, The Tympanum of the Portal of Saint-Anne at Notre Dame de Paris and the Iconography of the Division of the Powers in the Early Middle Ages [1969] >>
Clarke M. V.,The Wilton Diptych [1931] >>
Ehresmann Donald, Medieval Theology of the Mass and the Iconography of the Oberwesel Altarpiece [1997] >>
Fassler Margot, Liturgy and Sacred History in the Twelfth-Century Tympana at Chartres [1993] >>
Gaposchkin Cecilia, The King of France and the Queen of Heaven: The Iconography of the Porte Rouge of Notre-Dame of Paris [2000] >>
Gillerman Dorothy, The Clôture of the Cathedral of Notre-Dame: Problems of Reconstruction [1975] >>
Hinkle William M., The Cosmic and Terrestrial Cycles on the Virgin Portal of Notre-Dame [1967] >>
Hoffmann Konrad, Zur Entstehung des Königsportals in Saint-Denis [1985] >>
Kimpel Dieter, Suckale Robert, Die Skulpturenwerkstatt der Vierge dorée am Honoratusportal der Kathedrale von Amiens [1973] >>
Reuss Gabriella, 'La Dame à la licorne': Tapisserien als Kunstform des aufstrebenden Bürgertums >>
Rickard Marcia, The Iconography of the Virgin Portal at Amiens [1983] >>
Sand Alexia, Vision, Devotion, and Difficulty in the Psalter Hours "Of Yolande of Soissons" [2005] >>
Sauerländer Wilibald, Sculpture on Early Gothic Churches: The State of Research and Open Questions [1970] >>
Sauerländer Wilibald, "Antiqui et Moderni" at Reims [2003] >>
Šedinová Hana, The Precious Stones of Heavenly Jerusalem in the Medieval Book Illustration and Their Comparison with the Wall Incrustation in St. Wenceslas Chapel [2000] >>
Sommers Wright Georgia, The Tomb of Saint Louis [1971] >>
Spitzer Laura, The Cult of the Virgin and Gothic Sculpture: Evaluating Opposition in the Chartres West Facade Capital Frieze [1994] >>
Weiss Daniel H., Architectural Symbolism and the Decoration of the Ste.-Chapelle [1995] >>
Wixom Wiliam D., A Gothic Madonna from Lorraine [1974] >>
Wixom Wiliam D., Medieval Sculpture at the Metropolitan 800 to 1400 [2005] >>

MALARSTWO NIDERLANDZKIE XV WIEKU

Carroll Margaret D., "In the Name of God and Profit": Jan van Eyck's Arnolfini Portrait [1993] >>
Freeman Margaret B., The Iconography of the Merode Altarpiece [1957] >>
Lane Narbara G., Rogier's Saint John and Miraflores Altarpieces Reconsidered [1978] >>
Marrow James, Symbol and Meaning in Northern European Art of the Late Middle Ages and the Early Renaissance [1986]>>

 

 

---

Sztuka bizantyńska

ARTYKUŁY NAUKOWE I PUBLIKACJE DOSTĘPNE ON-LINE

• RAVENNA Ravenna in Late AntiquityIN LATE ANTIQUITY cambridge
• ANNA RÓŻYCKA BRYZEK, Przeciw stereotypom myślenia o sztuce bizantyńskiej    opoka.org.pl
• MARIA OŁDAKOWSKA, Mikołaj jako Imago Dei i Vir Dei... www.kul.lublin
• WIKTOR OSTASZ, Perły wśród jedwabi, Prace Hist.-Arch. Rzeszów, t. 18
• ks. JANUSZ CZERSKI, Biblia w liturgii Jana Chryzostoma... >>
• ks. JANUSZ CZERSKI, Mistagogia liturgii Jana Chryzostoma... >>
• P.A. FEVRIER, Sarcophages d'Arles >>
• J. A. COTSONIS, Byzantine Figural Processional Crosses >>
• THE GLORY OF BYZANTIUM googlebooks>>
• BYZANTIUM. FAITH AND POWER Met>>
• PERCEPTIONS OF BYZANTIUM Met>>
• Technologia bizantyńskich mozaik Brit. Mus.>> Uni Sussex>>
  

---

ARTYKUŁY NAUKOWE DOSTĘPNE W BAZIE JSTOR (z sieci UMK)

__________

SZTUKA WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKA I WCZESNOBIZANTYŃSKA

Fundacja Konstantynopola 1
Porfirowe grupy tetrarchów 1 2
Codicili 1
Plakiety cesarzowej Ariadny 1
Rzym i Konstantynopol w sztuce późnoant. 1
Porfirowa kolumna Konstantyna w Konstantynopolu 1 2
Cokół obelisku Teodozjusza  1
Poklasyczna produkcja artystyczna 1
Złota Brama w Konstantynopolu  1
Pochówki cesarskie w Konstantynopolu 1
Idea "Nowego Rzymu" 1 2 3 4
Płyty srebrne z cyklem Dawida 1
Rawenna 1 (program budowlany Teodoryka)

Plastyka

Cameron Averil, Images of Authority: Elites and Icons in Late Sixth-Century Byzantium, Past & Present, No. 84 (Aug., 1979), pp. 3-35 >>

Cutler Anthony The Right Hand's Cunning: Craftsmanship and the Demand for Art in Late Antiquity and the Early Middle Ages, 'Speculum', Vol. 72, No. 4 (Oct., 1997), pp. 971-994 >>

Weitzmann Kurt, Ševčenko Ihor, The Moses Cross at Sinai, Dumbarton Oaks Papers, Vol. 17 (1963), pp. 385-398 >>

Konstantynopol

Downey Glanville, The Builder of the Original Church of the Apostles at Constantinople: A Contribution to the
Criticism of the "Vita Constantini" Attributed to Eusebius, Dumbarton Oaks Papers, Vol. 6 (1951), pp. 51+53-80 >>
Bassett Sarah Guberti, The Antiquities in the Hippodrome of Constantinople, Dumbarton Oaks Papers, Vol. 45 (1991), pp. 87-96 >>

__________
HAGIA SOPHIA W KONSTANTYNOPOLU

Charles Martin A., Hagia Sophia and the Great Imperial Mosques, 'The Art Bulletin', Vol. 12, No. 4 (Dec., 1930), pp. 320-345 >>
Mango Cyril, Parker John, A Twelfth-Century Description of St. Sophia, Dumbarton Oaks Papers, Vol. 14 (1960), pp. 233-245 >>
Morey Charles Rufus, The Mosaics of Hagia Sophia, 'The Metropolitan Museum of Art Bulletin New Series, Vol. 2, No. 7 (Mar., 1944), pp. 201-210 >>
Oikonomidès Nicolas, Some Remarks on the Apse Mosaic of St. Sophia,'Dumbarton Oaks Papers', Vol. 39 (1985), pp. 111-115 >>
Taft Robert, The Liturgy of the Great Church: An Initial Synthesis of Structure and Interpretation on the Eve of Iconoclasm, 'Dumbarton Oaks Papers', Vol. 34/35 (1980/1981), pp. 45-75 >>
Taylor Rabun, A Literary and Structural Analysis of the First Dome on Justinian's Hagia Sophia, Constantinople, 'Journal of the Society of Architectural Historians', Vol. 55, No. 1 (Mar., 1996), pp. 66-78 >>
Xydis Stephen G., The Chancel Barrier, Solea, and Ambo of Hagia Sophia, 'The Art Bulletin', Vol. 29, No. 1 (Mar., 1947), pp. 1-24 >>

__________
SZTUKA OKRESU ŚREDNIOBIZANTYŃSKIEGO

Ikona w liturgii 1
Architektura Rusi Kijowskiej 1
Ikona Matki Boskiej Włodzimierskiej 1
Sztuka Serbii, Gruzji, Armenii 1

__________
SZTUKA OKRESU PÓŹNOBIZANTYŃSKIEGO

Złotnictwo doby Paleologów 1

 

---

ŹRÓDŁA online

Aleksjada Anny Komneny wersja ang.

 

---

KOŚCIÓŁ WSCHODNI

 

LITURGIA JANA CHRYZOSTOMA PO POLSKU (prawosławny serwis internetowy)

OFICJALNA STRONA KOŚCIOŁA PRAWOSŁAWNEGO W POLSCE
http://www.orthodox.pl/

OFICJALNA STRONA EKUMENICZNEGO PATRIARCHATU KONSTANTYNOPOLA
http://www.ecupatriarchate.org/

MUZYKA LITURGICZNA 
http://www.ec-patr.net/en/